De afgrond van het geslachtelijk verschil
Eind augustus vroeg Jeanne Roos van Het
Parool mij een bijdrage voor haar vrouwenpagina over het interessante, maar o
zo moeilijke onderwerp ‘waarom kunnen vrouwen niet schaken?’ Toevallig is dat
een onderwerp waar ik erg veel verstand van heb en ik haastte mij dan ook aan
het verzoek te voldoen. In Het Parool van 31 augustus kon men mijn mening lezen
tussen die van enkele anderen. Euwe pakte het probleem statistisch aan:
aangezien er veel minder vrouwendan mannen schaken, is de kans dat er een goede
bij is ook veel kleiner, was in het kort zijn betoog. Een redenering, die mij
zeer bevalt door haar beleefdheid en in het oog springende kromheid. Lod. Prins
deed zijn zoveelste mislukte poging om serieus genomen te worden en de
schakende dames, wier mening gevraagd was, verklaarden unaniem ‘op hun intuïtie
te spelen’.
Mijn eigen opvatting was zeer radicaal: ‘Het
verschil tussen de seksen is in het schaakspel opmerkelijk groot, maar naar
mijn mening niet groter dan op enig ander gebied van culturele werkzaamheid.
Vrouwen kunnen niet schaken, maar ze kunnen ook niet schrijven, niet
schilderen, niet componeren, niet filosoferen en in feite is er eigenlijk nog
nooit iets gemaakt of gedaan door een vrouw, dat de moeite van het kennisnemen
waard was. Het ligt dus niet aan het schaakspel, laten we wel wezen!
Hoe het dan wel komt?
In de allereerste plaats natuurlijk, omdat
vrouwen zoveel dommer zijn dan mannen. En omdat ze zoveel dommer zijn, missen
zij ook het vermogen zichzelf te amuseren.'
Enzovoort, enzovoort. Op die toon ging mijn
stukje nog wat verder met onder andere een schimpscheut tegen de ‘rode
vrouwen’, omdat ik dacht dat Jeanne Roos daaraan meedeed, wat niet het geval
bleek.
Kort na dat schrijfsel kwam de eerste
reactie. De schrijfster Hanny Michaelis protesteerde tegen de bewering, als
zouden vrouwen niet kunnen schrijven en noemde als bewijs een aantal namen. En
een griezelig lijstje was het wel! De naarste taarten en tantes, die ooit de
pen gevoerd hebben! Simone de Beauvoir! Mary McCarthy!! Toe maar!, waarom dan
ook eigenlijk niet meteen maar de volstrekt onmogelijke Sagan?
Bij deze eerste ingezonden brief bleef het
niet. Ik werd zelfs van discriminatie beschuldigd,_‘Donner heeft vergeten
negers aan zijn stelling toe te voegen. Het zou moeten zijn “vrouwen en negers
kunnen niet schaken, want ze zijn dommer dan wij ”,’ werd mij door een mevrouw
uit Amsterdam in de schoenen geschoven. Deze mevrouw heeft het niet goed begrepen.
Negers kunnen best schaken, maar negerinnen niet. Dat is het nu juist.
Een aardige reactie kwam van het
radicaal-feministische maandblad Opzij. (Je ziet ze al aankomen: het
vrouwenbataljon van het Israëlische leger op de Vierdaagse. Vrouwen zijn net
kinderen, denk ik soms.) Dit agressieve pamflet drukte mijn stukje af als
abonneewerving. Overigens bereikten mij niet alleen schriftelijke verwijten.
Aangezien mijn telefoonnummer gewoon in het telefoonboek staat, moest ik ook
via Bells vondst menige reprimande in ontvangst nemen. Vooral hier vielen
waardevolle waarnemingen te doen voor iemand als ik, die niet ophoudt het
probleem van het geslachtelijk verschil wetenschappelijk te bestuderen.
‘Heeft meneer Donner er wel aan gedacht dat
vrouwen misschien niet kunnen schaken omdat mannen het ze nooit hebben willen
leren?’ vroeg een lieve dame uit Drenthe.
Nee, daar had ik niet aan gedacht. Maar
ieder die gedurende langere of kortere tijd in zijn leven met vrouwen heeft
verkeerd, of, indien niet, alleen maar Joke Kool-Smit heeft gelezen, herkent
onmiddellijk het ultieme argument dat iedere vrouw hanteert als ze ruzie heeft
met haar man: ‘En al was het mijn schuld dan nog was het jouw schuld.’
Helaas waren er ook meer agressieve
boodschappen. Het was niet de eerste keer dat ik door boze mensen werd
opgebeld, die mij hun verontwaardiging in het gezicht wilden slingeren, maar
tot nu toe waren dat mannen. ‘Zo, provo, wij komen straks bij jou thuis met
twintig oud-verzetsmensen eens mooi de boel kort en klein slaan, schoft.’
Krasse taal, maar typisch mannelijk. Vrouwen
doen dat anders. ‘Nee, meneer Donner, ik zeg niet wie ik ben, maar ik heb uw
stukje gelezen en wilde u wel zeggen, dat ik vind, dat u niet goed wijs bent. U
bent ziek, meneer, en u hoort in een gesticht thuis.’ Kijk, dat is nu het
verschil: mannen willen je een pak slaag geven, maar vrouwen willen je
verzorgen.
Persoonlijk heb ik dan liever een pak slaag,
want dan ben je eraf, maar de afgrond van het geslachtelijk verschil is er, en
er is niet omheen te komen en er is ook nauwelijks een verstandig woord over te
zeggen.
Stellig is er geen dommere opmerking
denkbaar dan dat vrouwen dommer zouden zijn dan mannen. Maar wij moeten wel
onze toevlucht nemen tot domheden, want de vrouwen — ze zijn zo anders, zo
volkomen anders.
Ook ik kan er weinig verstandigs over zeggen
en als ik het toch steeds maar weer probeer, dan is dat misschien alleen maar
omdat mijn vrouw er zo verschrikkelijk om moet lachen.
De Tijd, 29 oktober 1972